مقدمه

كودكان براي كنار آمدن با ديگران به قوانين ساده و روشن نيازمند هستند. نبايد از كودكان بخواهيم كه هر آنچه ما مي گوييم انجام دهند. كودكان در سنين پيش دبستاني دوست دارند خودشان تصميم بگيرند، انتخاب كنند و در كارهاي مربوط به خود مستقل باشند. تنها در مواردي كودك لجبازمحسوب مي شود كه بيش از نيمي از دستورات را اطاعت نكند.

كودكان در سنين 2/5 تا 3/5سالگي نوعي حالت لجبازي و مقاومت در برابر خواسته هاي پدر و مادر از خود نشان  مي دهند. در صورتي كه با ملايمت با آنان رفتار شود، چنين رفتارهايي در كودكان از بين خواهد رفت. اما در صورتي كه والدين لجبازي كودك را با پرخاشگري پاسخ دهند، دردوران نوجواني لجبازی به طور شديد تري بروز خواهد كرد.

علل لجبازی در کودکان

وقتي كودكان درخواستي دارند، يا والدين آنها را مجبور به انجام عملي بر خلاف ميلشان مي كنند، آنها لجباز مي شوند.  گاهي توجه زياد والدين به رفتار هاي نامناسب كودكان سبب مي شود كه رفتار هاي نادرست آنان تقويت شود.

به طوري كه كودكان به دليل آوردن، جرو بحث كردن، نق زدن، مجادله كردن و درخواست هاي مكرر متوسل مي شوند. گاهي نيز علت لجبازي كودكان آن است كه والدين در برابر لجبازي هاي آنان رفتار ثابتي ندارند. مثلا يك روز هيچ عكس العملي در مقابل لجبازي نشان نمي دهند و روز ديگر از آنان مي خواهند مطابق با خواسته والدينشان رفتار كنند. اگر هميشه با كودكان رفتار ثابتي داشته باشيم كمتر لجبازي مي كنند.

هنر برقراری ارتباط با کودکان

با خشونت، امر و نهي نكنيد و يكباره دستورهاي نامعقول و غير قابل فهم صادر تكنيد. اين امر باعث عصبانيت و لجبازي بيشتر كودك مي شود. مثلا وقتي مي خواهيد كودكتان را از موقعيت بازي خارج سازيد، حتما بايد وقت اتمام بازي را به اطلاع او برسانيد. چنانچه كودك را بدون اطلاع قبلي از ميدان بازي خارج سازيد، از عكس العمل شديد و واكنش غير عادي او متعجب نشويد.

در مورد كارهايي كه لزوما بايد انجام پذيرد، هيچگاه با فرزند خود بحث و جدل نكنيد مسلما دارويي كه پزشك تجويز كرده علي رغم ميل و خواسته ي كودك، بايد خورده شود( حتي اگر مزه و طعم خوبي نداشته باشد) اما مي توان از او پرسيد كه اين دارو را با آبميوه مي خورد يا چاي يا ساير نوشيدني هاي مطبوع كودك ( در صورتي كه برايش مضر نباشد) و تصميم گيري را به عهده وي بگذاريد. يعني به كودك اجازه دهيد از ميان چند امكان، يكي را انتخاب كند. به هر طريق در مورد دستورات ضروري  كه حتما بايد انجام پذيرد، قاطعانه برخورد كنيد و مصمم باقي بمانيد و با لجبازي كودك، باالتماس و تضرع وي، تغيير عقيده ندهيد.

بدانيد با قبول در خواست نا بجاي كودكتان به زودي با خواسته هاي نابجاي ديگري روبه رو خواهيد شد. توجه به اين نكته ضروري است كه  : قاطعيت، غير از خشونت است. شكيبايي را به هيچ وجه فراموش نكنيد.

هر گاه متوجه نادرستي فرماني كه به كودك داده ايد شديد و ملاحظه كرديد كه حق با شما نبوده است، به جاي اصرار بر آن و توجيه خواسته نادرستتان به اشتباهتان اقرار و در جهت اصلاح آن برآييد. بدانيد كه اختلاف سني ما با كودكمان و تجربيات زيادي كه نسبت به او داريم، دليل اين نخواهد شد كه هيچ گاه اشتباه نكنيم. اعتراف به اشتباه، تصحيح آن و حتي عذر خواهي، از عظمت روحي فرد نشات مي گيرد. اجازه دهيد فرزندتان اين درس بزرگ زندگي را در محيط خانواده  از شما بياموزد. مثلا اگر كودك شما بر خلاف معمول در يك بعد از ظهر مدت زيادي خوابيده است، قطعا شب قادر نخواهد بود به زودي شب هاي قبل بخوابد. اگر شما بدون توجه به اين مساله از او بخواهيد كه زود بخوابد، مسلما دستور نادرستي داده ايد و بايد هر چه سريع تر برايش توضيح دهيد كه امشب مي تواند  به خاطر خواب بعد از ظهر بيشتر بيدار بماند. هنگام عصبانيت و رفتار هاي لجاجت آميز كودك، بحث و جدل يا صحبت كردن منطقي، با او نتيجه اي نخواهد داشت. در اين مواقع توجه كودك را به موضوع ديگري جلب كنيد و بعد از آرام شدن و تخليه كودك با ملاطفت از او بخواهيد كه آنچه را موجب عصبانيت و بد خلقي اش شده بود برايتان بيان كند.

البته والدين هم بايد از خود بپرسند كه تحت چه شرايطي كودك چنين رفتاري را انجام مي دهد و بعد از بررسي علل،بايد در نهايت شكيبايي، تلاش كنند تا آن رفتار ها را بهبود بخشند.

والدين هيچگاه نبايد بعد از لجبازي و بدخلقي كودك زماني كه او تازه آرام شده هديه يا خوراكي مورد علاقه اش را به او بدهند يا خواسته هاي غير صحيح او را انجام دهند.

نتيجه گيري

سعی کنید به فرزندان خود بیاموزید و خود نیز این فرصت را به آنها بدهید که خودشان در مورد مسائل کوچک تصمیم بگیرند. البته توجه کنید که نباید بیش از اندازه از کودک انتظار داشته باشید. همچنین به کودک فرصت انتخاب از میان چیزهای مختلف را بدهید.

دسته ای از کودکان بسیار آرام و بی سر و صدا هستند و کمتر جلب توجه می کنند. این کودکان غالباً از ترس از دست دادن محبت والدین خود سعی می کنند بدون کمترین مقاومتی تسلیم آنها شده و از مخالفت احتراز کنند. باید توجه داشته باشیم اگر این شیوه ي رفتاری، ادامه یابد کودک در آینده سرخورده، بی اراده، ترسو و بی جرات خواهد شد و قادر به کسب کفایت لازم و اداره ي زندگی اش نخواهد بود. باید به این کودکان که اعتماد به نفس بالایی ندارند اطمینان دهید که از تصمیم گیری های مستقل آنها خوشحال می شوید. اگر در این میان او مرتکب اشتباهی شد و یا حتی اگر با فکر و ایده او مخالف بودید، باز هم نباید ذره ای از توجه ،مهرورزی و محبت شما به کودک کاسته شود.

به خاطر داشته باشید که هر کودک، شخص منحصر به فردی است. به همین جهت رفتار مناسب با یک کودک ممکن است با کودک دیگری مناسب نباشد.

منابع:

1 ـ رفتار من با کودک من،جواد فیض،انتشارات اساطیر، 1377.

2 ـ اختلال های رفتاری کودکان، نلسون و همکاران، ترجمه منشی، انتشارات آستان قدس رضوی،1372.

3 ـ اصلاح رفتار کودکان، ریچارد بوریس، ترجمه کسائیان، نشر دانشگاهی، 1372.